Martin Heidegger (1889–1976), klasyk XX-wiecznej filozofii niemieckiej, wygłosił te wykłady o myśleniu na fryburskim uniwersytecie w roku akademickim 1951/1952. Reprezentują one filozofię z późnego okresu twórczości Heideggera, który po politycznych wyzwaniach lat trzydziestych i czterdziestych XX wieku powrócił do życia akademickiego: objęty po wojnie zakazem nauczania z powodu wcześniejszych związków z nazizmem, uzyskał możliwość prowadzenia działalności dydaktycznej w momencie przejścia na emeryturę, co nastąpiło właśnie we wrześniu 1951 roku. Cały sens (i trudność) niniejszych rozważań zawiera się już w tytule: „Was heißt Denken?” można rozumieć na kilka sposobów jako pytanie, co zwie (nazywa) się myśleniem lub co wzywa myślenie, a to znów w sensie wzywania przez myślenie lub wzywania myślenia przez coś. Ta wieloznaczność ukazuje myślenie jako coś zupełnie innego niż zwykła operacja logicznego wnioskowania: jako sam akt egzystencji odpowiadającej na „wezwanie” bycia. Istoty takiego myślenia trzeba szukać raczej w poezji niż w nauce, dlatego patronami tego tomu są poeci z Friedrichem Hölderlinem na czele. Słowa poezji, pisze Heidegger, nie pochodzą „z podręcznika logiki”, lecz „skądinąd”. Skąd? Co zwie myślenie? Nie wiemy, ponieważ „jeszcze nie myślimy”. Kwestia postawiona w tak szerokim (i głębokim) horyzoncie nie prowadzi oczywiście do odpowiedzi – może tylko zwać do myślenia.

Odczyty i rozprawy niemieckiego filozofa Martina Heideggera (18891976) obejmują grupę podstawowych dla tego myśliciela tekstów z lat pięćdziesiątych XX wieku, a więc z płodnego okresu jego rozważań m.in. nad istotą techniki i jej relacją do metafizyki. Trzon prac należy do cyklu wykładów wygłoszonych przez autora pod zbiorczym tytułem Wejrzenie w to, co jest. Czytelnik znajdzie w tym tomie, którego pierwsze wydanie ukazało się w 1954 roku, tak kanoniczne rozprawy, jak Pytanie o technikę czy Przezwyciężenie metafizyki. Jest też esej Budować, mieszkać, myśleć, którego tytuł posłużył w latach siedemdziesiątych do nazwania pierwszej polskiej antologii prac Heideggera. Technika, czyli tutaj podstawowy charakter współczesnej cywilizacji, okazuje się pewną dziejową formą metafizyki, orientacją na świat pojęty jako materiał, dostawa służąca technicznemu wykorzystaniu. Hedegger włączył do Odczytów... także rozważania nad poezją Hlderlina, Zaratustrą Nietzschego i głównymi pojęciami starożytnej filozofii greckiej.

W drodze do języka, opublikowany w 1959 roku zbiór rozpraw z lat pięćdziesiątych niemieckiego filozofa Martina Heideggera (18891976), to jedno z podstawowych współczesnych dzieł dotyczących refleksji nad istotą języka. Heidegger rozważa go jako miejsce doświadczenia bytu. Język nie jest przykładany z zewnątrz do rzeczywistości, nie stanowi środka technicznego do jej opanowania, lecz ją ewokuje (nie będzie rzeczy, gdzie brakuje słowa, cytuje autor wiersz Stefana Georgego). Te rozważania nad istotą języka nie są metajęzykowe, lecz sięgają do żywego doświadczenia poezji - do utworów Hlderlina, Trakla, Georgego. Nie można rozpoznać tej istoty z zewnątrz, lecz dopiero zanurzając się w czystą postać języka, jaką zdaniem Heideggera stanowi poezja. Nie tam język jest sobą, gdzie przekazuje informację, lecz tam, gdzie to on mówi, a nie człowiek, gdzie stanowi tajemnicę i domostwo bycia.

Istota Iścizny nie jest czystym pojęciem, które ludzie mają w głowach, lecz Iścizna istnieje, ona jest w każdym swoim istotowym ukształtowaniu mocą określającą wszelką Istność i Bezistność, której się szuka, o którą się walczy i dla której się cierpi. Istnienie Iścizny jest pewnym ciągiem zdarzeń, który bardziej jest rzeczywisty i czynny niźli wszelkie historyczne fakty i wypadki, ponieważ jest ich podstawą.Jak przełożyć Heideggera? Jego dzieło uchodzi za nieprzekładalne. Zrozumiemy go dopiero wtedy skontaktujemy się z nim dopiero wtedy gdy ruszymy z posad polszczyznę, odwołamy się do jej zapomnianych dziejów, do dawnej leksyki i zapisanych w niej doświadczeń. Wykład Podstawowe zagadnienia filozofii znakomicie nadaje się do takiej pracy. Heidegger wygłaszał go w semestrze zimowym roku 1937 na Uniwersytecie Fryburskim. To drugi okres jego twórczości. Czas Przyczynków do filozofii. Heidegger mówił jednak do studentów. I chciał być zrozumiany.

Ta rozprawa należy do głównych dzieł wczesno-średniego Martina Heideggera (1889-1976), najwybitniejszego chyba filozofa niemieckiego XX wieku. Ukazała się dwa lata (1929) po publikacji słynnego `Bycia i czasu`, ale stanowi jakby `historyczne` wprowadzenie do niego. Autor interpretuje Kanta inaczej niż ciągle jeszcze silny wtedy w Niemczech neokantyzm. `Krytyka czystego rozumu` nie ma być teorią poznania ani teorią nauk przyrodniczych - Heidegger odnajduje w tej transcendentalnej myśli prapoczątki własnej `ontologii fundamentalnej`, którą wyłożył w `Byciu i czasie`. Czyni to bez niejakiego `historycznego` gwałtu na tekście w imię odsłonięcia jego `dziejowej` prawdy. Chce wydobyć to, co, jak uważa, tkwi u Kanta niewypowiedziane: problematyczność metafizyki, jako takiej. W ten sposób uzyskujemy inne niż przyjęte rozumienie takich podstawowych kwestii, jak transcendentalny podmiot, zjawisko, naoczność, intelekt, rzecz sama w sobie. Dzieło Kanta nabiera dynamiki i wdaje się w zmagania z samym sobą, by odpowiedzieć na zadane sobie pytanie `jak jest możliwa metafizyka?`.

Ten niewielki tomik z późnymi tekstami Martina Heideggera (1889-1976), najbardziej wpływowego niemieckiego filozofa XX wieku, ma doniosłe znaczenie w historii współczesnej myśli filozoficznej. Pojęcia identyczności i różnicowania dotyczą samych fundamentów filozofii starającej się uchwycić ""wy-różnianie się"" świata z pierwotnego, tożsamego ""nic"" - uchwycić dzieje bycia. Autor diagnozuje dziejową sytuację człowieka w dobie cywilizacji technicznej i dominacji ""ontoteologii"". Zajmuje stanowisko w kwestii miejsca i roli metafizyki w ludzkim myśleniu, wypowiada się o ""Bogu filozofów"" odległym od ""boskiego Boga"". Do Boga filozofów człowiek ""ani nie może się modlić, ani mu się ofiarować"", ""padać w trwodze na kolana"", ""muzykować ani tańczyć"". Postulując ""bez-bożne myślenie"", porzucenie ontoteologii i powrót w ""istotę metafizyki"", Heidegger wypowiada się w swoim trudnym języku o fundamentalnych kwestiach nurtujących dzisiejszego człowieka.

Fenomenologiczno-krytyczna dyskusja niektórych tradycyjnych tez o byciuTezy średniowiecznej ontologiiTeza ontologii nowożytnej: podstawowymi odmianami bycia są bycie przyrody i bycie duchaPytanie ontologii fundamentalnej o sens bycia w ogóle.