Publikowane w niniejszym tomie listy zostały wybrane z trzytomowego zbioru listów Carla Gustava Junga opublikowanego przez Anielę Jaffé we współpracy z Gerhardem Adlerem. W sumie zachowało się około 1600 listów do różnych adresatów, wspomniane wydanie obejmuje 1000 listów, z czego jedną czwartą (objętości tekstu) publikujemy w niniejszym wyborze polskim. Mimo że korespondencja Junga ukazała się już drukiem po śmierci autora, on sam wyraził zgodę na jej opublikowanie, ponieważ - jak pisze Aniela Jaffé w przedmowie - “W późniejszych latach, kiedy już pewne było, że przygotowywane wydanie korespondencji może dojść do skutku, dyktując list niekiedy zauważał, że to, co właśnie podyktował, jest nie tylko komunikatem adresowanym do odbiorcy, lecz że jest przeznaczone «do listów»”. Gdy w 1955 roku sekretarką Junga została Aniela Jaffé, do archiwum trafiały również kopie listów pisanych własnoręcznie przez Junga. Listy sprzed 1930 roku opublikowane zostały przede wszystkim dzięki łaskawej zgodzie adresatów lub ich spadkobierców, którzy w odpowiedzi na prośbę rodziny Junga nadesłali kopie zachowanej korespondencji.

Przełomowa praca C.G. Junga, będąca świadectwem odejścia od psychoanalitycznej tradycji Freuda w stronę projektu ""psychologii analitycznej"". Główne zagadnienia poruszane w książce to: rozszerzona koncepcja libido, analiza symboliki matki, podróż herosa jako walka o wyzwolenie się od matki, dialektyka śmierci i odrodzenia.

Od samego początku mej kariery psychiatrycznej studia Breuera-Freuda dostarczały mi, obok prac Pierre'a Janeta, żywej podniety. Przede wszystkim pomocne mi były Freudowskie przyczynki do interpretacji snów, gdyż dzięki nim mogłem lepiej zrozumieć formy wyrazu schizofrenii. Najwspanialszym dokonaniem Freuda było to, że poważnie traktował on neurotycznych pacjentów i że poświęcił całą swą uwagę temu, co w ich psychologii indywidualne i szczególne. Miał odwagę, by dopuścić do głosu kazuistykę i w ten sposób przeniknąć do indywidualnej psychologii pacjenta. Tutaj był odważny, nie miał żadnych uprzedzeń. Niczym biblijny prorok postawił przed sobą zadanie obalenia fałszywych bogów, zdarcia zasłony nieuczciwości i hipokryzji, by bezlitośnie wywlec na światło dzienne całą zgniliznę współczesnej duszy. Carl Gustav Jung: Wspomnienia, sny, myśli

"W Aionie" ponownie podjąłem problem Chrystusa. Nie chodziło mi już jednak o kwestię paraleli, jakie można by dlań znaleźć w „Geistesgeschichte”, lecz o konfrontację postaci Chrystusa z psychologią. Poza tym nie ujmowałem postaci Chrystusa jako wolnej od wszystkiego, co zewnętrzne, lecz chciałem pokazać wielowiekowy rozwój treści religijnej, którą on uosabia... C.G. Jung: Wspomnienia, sny, myśli

W chwili, gdy pada słowo "tantryzm", w umyśle człowieka Zachodu pojawiają się rożne dzikie i niesamowite skojarzenia, tworzące wespół mieszaninę psychospirytualnej science fiction i akrobatyki seksualnej - w wyniku tego pojawiają się obrazy, których nie powstydziliby się najbardziej rozbuchani pornografowie naszej epoki, a w porównaniu z nimi nawet najbardziej heroiczne wyczyny seksualne, na jakie dane się było zdobyć naszym współczesnym bohaterom, musiałyby się wstydliwie usunąć w cień. Joga była pierwotnie naturalnym procesem introwersji… Takie introwersje prowadziły do specyficznych procesów wewnętrznych przyczyniających się do zmiany osobowości.

"Konfrontacja z nieświadomością zaczęła się z nadejściem drugiej połowy mego życia. Praca nad tym znacznie się przeciągnęła w czasie i dopiero po około dwudziestu latach udało mi się z grubsza zrozumieć treść imaginacji. Przede wszystkim musiałem dostarczyć sobie dowodu, że istnieje historyczna prefiguracja moich doświadczeń zewnętrznych...". Autor

"Archetypy i nieświadomość zbiorowa to centralne pojęcia w koncepcji analitycznej Carla Gustava Junga. Ich genezę można prześledzić do najwcześniejszych jego publikacji, czyli do rozprawy doktorskiej "Zur Psychologie und Pathologie sogenannter occulter Phanomene" (1902), w której opisał fantazje młodej histeryczki, medium, a w analizie sięgnął do tych źródeł. Pojęcia te zaczęły się pojawiać w wielu późniejszych pracach Junga z wolna krystalizowały się pierwsze definicje, formułowane co i rusz na nowo, aż w końcu ukształtował się stabilny rdzeń teorii (w sensie "poglądu" w pierwotnym znaczeniu tego słowa). Z Przedmowy

Problematyka religijna zajmuje centralne miejsce w dziele Carla Gustava Junga. Prawie wszystkie jego prace, a zwłaszcza te z późnych lat życia, poświęcone są zjawisku religijności. To, co Jung rozumie przez pojęcie "religii" nie jest jednak związane z konkretnym wyznaniem: chodzi tu o - jak on sam powiada - "troskliwe i sumienne baczenie na to, co Rudolf Otto trafnie określił mianem numinosum". Definicja ta obejmuje wszystkie, także pierwotne, formy religijności, odpowiada bowiem respektowi i tolerancji, jakimi Jung darzył również religie niechrześcijańskie. Wielka zasługa Carla Gustava Junga polega na tym, że ujawnił on wspólne wyobrażenia pierwotne, jakie legły u podstaw różnych form religijności, i opisał je jako archetypowe treści duszy ludzkiej. Ze Wstępu

Dla człowieka decydujące jest pytanie: czy odnosisz się do tego, co nieskończone, czy nie? To jest kryterium ludzkiego życia. Jedynie wtedy, gdy wiem, że to, co bezgraniczne, stanowi o istocie, nie przywiązuje wagi do błahostek, rzeczy nieważnych.

Na początku listopada 1928 roku Jung rozpoczął seminarium poświęcone analizie marzeń sennych, którego tekst publikujemy w poniższym tomie. Do końca 1930 roku uczestnicy zajęć spotykali się co tydzień z miesięcznymi lub dłuższymi przerwami wakacyjnymi. Nie ulega wątpliwości, że notatki z seminariów mają zasadnicze znaczenie w dziele Junga, wykazują one również inne doniosłe aspekty. Mamy tu do czynienia z wiernym oddaniem charakteru Junga – ba, nawet jego stylu rozmowy. Co do tego zgodnie są wszyscy, którzy go dobrze znali, a zwłaszcza uczestnicy seminariów.

Czerwona Księga, wydana po raz pierwszy na świecie, wiele lat po powstaniu i przyjęta z uznaniem w roku 2009, obejmuje rdzeń późniejszych prac Carla G. Junga. Tutaj rozwinął on swe główne teorie archetypów, nieświadomości zbiorowej i procesu indywidualizacji, które miały przekształcić psychoterapię z leczenia chorych w środek wyższego rozwoju osobowości. Dzieło jednego z prawdziwych wizjonerów współczesnej historii, Czerwona Księga, stanowi osobliwą pracę, wymykającą się klasyfikacji. Jako badanie tego, co to znaczy być człowiekiem, wykracza poza historię psychoanalizy i podkreśla pozycję Junga wśród rewolucyjnych myślicieli, takich jak Marks, Orwell i oczywiście Freud. Najbardziej znacząca nieopublikowana praca w historii psychologii! Kiedy Carl Gustav Jung podjął szerokie badanie samego siebie, które nazwał „konfrontacją z nieświadomością”, jego sercem była Czerwona Księga, wielki tom, który stworzył w latach 1914 – 1930. Rozwinął w tym dziele swe główne teorie – archetypów, nieświadomości zbiorowej i procesu indywidualizacji – które przekształciły psychoterapię z praktyki zajmującej się leczeniem chorych w środek wyższego rozwoju osobowości. Faktycznie lektura Czerwonej Księgi jest jak zwiedzanie nieznanego miejsca kultu. Aby zrozumieć tekst Junga – poznać i posłuchać tworów jego nieświadomości – trzeba samotności, ciszy, skupionego wysiłku. Jung odkrywa na nowo swoją duszę, wyobcowaną, podczas gdy „służył duchowi czasu”. Podejmuje szereg przygód i poznaje między innymi Eliasza, Salome, węża i Diabła. Praktykując „aktywną wyobraźnię”, Jung wywołuje postacie, z którymi się kontaktował i rozmawiał. Uważał, że sny stanowią „gorszy wyraz treści nieświadomości”, ponieważ we śnie istnieje mniejsze napięcie. Czerwona Księga „wiernie rejestruje” wizje, które Jung prywatnie zapisywał w swoich „Czarnych Książkach”, dodając komentarze i malując to, co widział w swych snach na jawie, aby zachęcić czytelników do „zrozumienia psychologicznej natury symbolizmu” i wezwać ich do „nowego sposobu wejrzenia we własne dusze”. Dzieło jednego z prawdziwych wizjonerów współczesnej historii, Czerwona Księga, stanowi osobliwą pracę, wymykającą się klasyfikacji. Jako badanie tego, co to znaczy być człowiekiem, wykracza poza historię psychoanalizy i podkreśla pozycję Junga wśród rewolucyjnych myślicieli, takich jak Marks, Orwell i oczywiście Freud. Poświęcenie – miłość – z którą powstawała, sprawia, że Czerwona Księga jest dziełem niezwykłym. „Czym jest to, co czynię?” pyta Jung samego siebie na początku swego „najtrudniejszego eksperymentu”. Odpowiada mu głos. „To jest sztuka”. Podczas Pierwszej Wojny Światowej Carl Jung podjął szerokie badanie samego siebie, które nazwał „konfrontacją z nieświadomością”. Jego sercem była Czerwona Księga, wielki, iluminowany tom, który stworzył w latach 1914 – 1930, w którym zawarł rdzeń swych późniejszych teorii. Książka stanowi niezwykłe połączenie kaligrafii i sztuki, iluminowany manuskrypt, który wytrzymuje porównanie z „Księgą z Kells” i z dziełami Williama Blake’a. Ale chociaż Jung uważał Czerwoną Księgę za swoje najważniejsze dzieło, widziała ją zaledwie garstka ludzi. W końcu, prawie 80 lat po jej powstaniu, stała się dostępna w postaci faksymile, opracowanego przez badacza myśli Junga - Sonu Shamdasani. Teraz wreszcie w Polsce!

"Wielką rolę w powstawaniu tej pracy odegrała dość konkretna kwestia: Czym różnię się od Freuda, a czym od Adlera? Jakie są różnice między naszymi koncepcjami? Zastanawiając się nad tym natrafiłem na problem typów. Bo właśnie to, do jakiego typu psychologicznego należymy, określa i z góry ogranicza nasze sądy. Książka o typach traktuje w zasadzie o konfrontacji jednostki ze światem, o jej stosunku do ludzi i rzeczy. Opisuje różne aspekty świadomości, możliwe postawy wobec świata, a tym samym stanowi opis psychologii świadomości rozważanej, by tak rzec, z klinicznego punktu widzenia. Wprowadziłem do tej książki sporo literatury, przy czym niejaką rolę gra tam dzieło Spittelera, a zwłaszcza Prometheus und Ephimetheus, jak również Schiller, Nietzsche, Geistesgeschichte Starożytności i Średniowiecza. Książka o typach wyrażała pogląd, że wszystkie sądy człowieka są ograniczone, zależą od jego typu, i że każdy punkt widzenia jest względny. Tym samym powstawała kwestia jedności, która wielość tą kompensuje… Moja refleksja i moje poszukiwania dotarły wówczas do centralnego punktu mojej psychologii, czyli do idei Jaźni". Carl Gustav Jung: Wspomnienia, sny, myśli

"Jeśli więc ktoś pragnie otrzymać odpowiedź na stawianą przez obecną epokę kwestię zła, potrzebuje dogłębnego samopoznania, to znaczy najlepszego poznania swej Całkowitości. Bez pardonu dla miłości własnej człowiek ten musi się dowiedzieć, na ile dobra go stać i do jakich haniebnych czynów jest zdolny, poza tym musi się strzec przed uznawaniem jednego za rzeczywistość, a drugiego za iluzję.

Od samego początku mej kariery psychiatrycznej studia Breuera-Freuda dostarczały mi, obok prac Pierre'a Janeta, żywej podniety. Przede wszystkim pomocne mi były Freudowskie przyczynki do interpretacji snów, gdyż dzięki nim mogłem lepiej zrozumieć formy wyrazu schizofrenii. Najwspanialszym dokonaniem Freuda było to, że poważnie traktował on neurotycznych pacjentów i że poświęcił całą swą uwagę temu, co w ich psychologii indywidualne i szczególne. Carl Gustav Jung: Wspomnienia, sny, myśli

Nam, ludziom Zachodu, idee hinduskie są obce, w większości nie jesteśmy w stanie nawiązać z nimi wewnętrznego związku. W perspektywie psychologicznej wszyscy jesteśmy chrześcijanami, niezależnie od tego, czy nasza świadomość zgadza się z tym poglądem, czy nie. A zatem każda doktryna budująca w duchu chrześcijańskim ma lepsze widoki na to, by ująć naszą wewnętrzną naturę, niż choćby nie wiem jak głębokie ujęcie pochodzące z obcego nam kręgu myśli. Z biegiem stuleci Zachód tworzyć będzie swoją własną jogę - na podwalinach chrześcijaństwa.

W epoce nastawionej wyłącznie na poszerzenie przestrzeni życiowej i pomnażanie racjonalnej wiedzy... uświadomienie sobie własnej specyficzności i własnych ograniczeń stanowi największe wyzwanie.

Archetypy i nieświadomość zbiorowa to centralne pojęcia w koncepcji analitycznej Carla Gustava Junga. Ich genezę można prześledzić do najwcześniejszych jego publikacji. Pojęcia te zaczęły się pojawiać w wielu późniejszych pracach junga; z wolna krystalizowały się pierwsze definicje, formułowane co i rusz na nowo, aż w końcu ukształtował się stabilny rdzeń teorii (w sensie "poglądu" w pierwotnym znaczeniu tego słowa). Fragment Przedmowy

"Jest rzeczą ważną, byśmy mieli jakąś tajemnicę i przeczucie czegoś nierozpoznawalnego. Nasze życie przeniknięte jest wtedy czymś ponadosobowym, numinotycznym. Jeśli ktoś nigdy tego nie doświadczył, doprawdy przegapił coś istotnego. Dla mnie świat od samego początku był nieskończenie wielki i nieobjęty." - Carl Gustav Jung: "Wspomnienia, sny, myśli".

" W Aionie podjąłem problem Chrystusa. Nie chodziło mi już jednak o kwestię paraleli, jakie można by dlań znaleźć w Geistersgeschichte, lecz o konfrontację postaci Chrystusa z psychologią. "

"Konfrontacja z nieświadomością zaczęła się z nadejściem drugiej połowy mego życia. Praca nad tym znacznie się przeciągnęła w czasie i dopiero po około dwudziestu latach udało mi się z grubsza zrozumieć treść imaginacji. Przede wszystkim musiałem dostarczyć sobie dowodu, że istnieje historyczna prefiguracja moich doświadczeń zewnętrznych...". (autor)